Η Νέα Πλευρώνα αποτελούσε μία από τις μεγαλύτερες αρχαίες πόλεις της Δυτικής Αιτωλίας, βορειοδυτικά του Μεσολογγίου. Οφείλει το όνομά της στον ήρωα Πλευρώνα, γιο του Αιτωλού και γενάρχη της Αιτωλίας.

Διατηρεί ακόμα και σήμερα τη μεγαλειώδη οχύρωσή της, με την ονομασία «Κάστρο της Κυρά Ρήνης».

Ο διασημότερος, αρχαίος, ποιητής, Όμηρος στο νηών κατάλογο, αναφέρει πέντε αιτωλικές πόλεις, μεταξύ των οποίων και την Πλευρώνα (Καλυδώνα, Χαλκίδα, Πυλήνη, Ώλενο) που συμμετείχαν στην εκστρατεία των Ελλήνων εναντίον της Τροίας. Επιπλέον, τόσο το όνομα της πόλης, όσο και το εθνικό Πλευρώνιος, εμφανίζεται σε μυκηναϊκές πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β΄ γραφής που βρέθηκαν στην Πύλο, γεγονός που αποδεικνύει ότι η πόλη υπήρχε ήδη στη Μυκηναϊκή εποχή.

Η Νέα Πλευρώνα, όπως οι περισσότερες πόλεις των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, είχε κτιστεί κατά το Ιπποδάμειο σύστημα. Η επιλογή της θέσης, πάνω σε χαμηλό και βραχώδη λόφο (υψόμετρο 195μ. έως 280μ.), όπως μπορεί να αντιληφθεί και σήμερα ο επισκέπτης, δεν ήταν τυχαία, καθώς από το σημείο αυτό η πόλη διατηρούσε τον έλεγχο των χερσαίων και θαλασσίων οδών, αλλά και των πλουτοπαραγωγικών πηγών (αλυκές και λιμνοθάλασσα).

Η Νέα Πλευρώνα, ήταν αρχαία πόλη, με σημαντική στρατηγική σημασία και είναι από τις περιοχές στην Αιτωλοακαρνανίας, όπου διασώζονται τα πλέον χαρακτηριστικά και καλοδιατηρημένα τεκμήρια τόσο της αμυντικής αρχιτεκτονικής (τείχη, πύργοι), όσο και της ειρηνικής διαβίωσης (δημόσια κτίρια, αγορές, θέατρα, νεκροταφεία, κτλ) των κατοίκων τους κατά την αρχαιότητα.

Το ισχυρό τείχος της που είναι κτισμένο κατά το ψευδοϊσόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα, με λιθόπλινθους από γκρίζο τοπικό ασβεστόλιθο, έχει συνολικό μήκος 2.360 μ. και πλάτος που κυμαίνεται από 2 μ. έως 2,20 μ. Περιλαμβάνει οκτώ ορατές πύλες διαφόρων διαστάσεων, μία πυλίδα, τριάντα έξι πύργους και έντεκα κλίμακες ανόδου σε αυτούς και στον περίδρομο του τείχους.

Εξωτερικά της οχύρωσης της πόλης και κατά μήκος κεντρικών δρόμων εισόδου που οδηγούν σε αυτήν αναπτύσσονται τα νεκροταφεία της. Όπως μαρτυρούν τα ανασκαφικά δεδομένα, τα νεκροταφεία αποτελούνταν είτε από απλούς κιβωτιόσχημους, είτε από λακκοειδείς λαξευμένους στο φυσικό βράχο τάφους, είτε από κτιστούς θαλαμοειδείς «μακεδονικού» τύπου που περικλείονταν από ταφικούς περιβόλους.

Πηγή φωτογραφιών - κειμένου: discovermessolonghi.gr , Οδυσσέας Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμου - Ολυμπία Βικάτου Αρχαιολόγος