Ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Επισκοπής δεσπόζει στην περιοχή της Παραχελωίτιδας σε χαμηλό λόφο νότια του χωριού της Μάστρου, στο Μεσολόγγι επάνω από την πεδιάδα του Αχελώου.

Ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου, κάποτε υπήρξε έδρα του Επισκόπου της πόλης του Αχελώου, που βρίσκονταν εκεί κοντά στα χρόνια του Δεσποτάτου της Ηπείρου.

Η εκκλησία οικοδομήθηκε τον 8ο ή 9ο αιώνα και αποτελεί σπάνιο δείγμα μνημείου που θεωρείται συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές και στις βασιλικές της μεσοβυζαντινής περιόδου. 

Αποτελεί το σπουδαιότερο βυζαντινό μνημείο της περιοχής. Η αρχιτεκτονική δομή του έχει ιδιαίτερη αρχαιολογική αξία  και οι αξιοθαύμαστες τοιχογραφίες από τις οποίες κάποιες διασώζονται μέχρι και σήμερα χρονολογούνται στον 12ο με 13ο αιώνα. 

Στην αρχική του μορφή το εκκλησάκι ήταν ρυθμού τρίκλιτη, ξυλόστεγη, βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος, με τρεις ημικυκλικές αψίδες και νάρθηκα.

Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με αργούς (αλάξευτους) λίθους και πλίνθους που συνδέονται με κονίαμα, ενώ στα κατώτερα τμήματά τους έχουν χρησιμοποιηθεί μεγάλοι λίθοι που προέρχονται από τα ερείπια της γειτονικής αρχαίας πόλης του Παιανίου.

Το δάπεδο ήταν καλυμμένο με ψηφιδωτό, τμήματα του οποίου σώζονται στο κεντρικό κλίτος και στο ιερό και έχει τη χαρακτηριστική διακόσμηση της παλαιοχριστιανικής εποχής, με γεωμετρικά σχήματα και σχηματοποιημένα φυτά.

Στην κόγχη του ιερού διακρίνεται με μεγαλοπρέπεια, η Πλατυτέρα των ουρανών, ανάμεσα σε δύο ολόσωμους αρχαγγέλους με αυτοκρατορικές στολές που κρατούν σφαίρα.

Ο ναός είναι αφιερωμένος στο Γενέσιο του Προδρόμου ή στον Άγιο Ιωάννη τον «Ριγανά», όπως λέγεται στην περιοχή, επειδή εορτάζει στις 24 Ιουνίου, εποχή που ανθίζει η ρίγανη.

Πηγή φωτογραφιών - κειμένου: Αρχείο Βασίλης Αρτίκος , religiousgreece.gr